ارمنستان چقدر به روسیه وابسته است؟-بخش اول/ تحلیل

پایگاه خبری حقایق قفقاز/ روابط ارمنستان با شریک استراتژیک خود یعنی روسیه، پس از جنگ دوم قره‌باغ بدتر شد و ظاهراً رهبری این کشور قصد دارد جهت‌گیری ژئوپلیتیک خود را به سمت غرب تغییر دهد.

پس از پایان عملیات نظامی در قره‌باغ، ارمنستان با مشکل جدی مربوط به وضعیت امنیتی مواجه شد. ایروان معتقد است که روسیه به عنوان شریک اصلی این کشور، وظایف خود را به عنوان حافظ صلح قره‌باغ انجام نداده و دیگر نمی‌توان به آن اعتماد کرد و به دنبال کمک از غرب است.

در همین حال، آژانس رتبه‌بندی «فیچ ریتینگز» این هفته اعلام کرد که اقتصاد ارمنستان در آینده نزدیک به شدت به روسیه وابسته خواهد بود.

در پایان سال گذشته، نیکول پاشینیان، نخست‌ وزیر ارمنستان در مصاحبه با وال‌ استریت ژورنال اظهار داشت که هیچ اولویتی در حضور نیروهای روسی در ارمنستان نمی‌بیند.

با این حال، خروج نیروهای روسیه کار ساده‌ای نیست، زیرا بیشتر صنایع، زیرساخت‌ها و حتی کنترل مرزهای ارمنستان در دست روسیه است.

مرزها

مرزبانان اداره مرزی فدراسیون روسیه از مرز دولتی جمهوری ارمنستان با جمهوری ترکیه و جمهوری اسلامی ایران محافظت می‌کنند.

این امر بر اساس قرارداد بین ارمنستان و روسیه که در سال 1992 امضا شد، انجام می‌شود.

علاوه بر این، در ارمنستان، اداره مرزی نیروهای مسلح روسیه به همراه نیروهای مرزی نیروهای مسلح ارمنستان در فرودگاه زوارتنوتس و ایست بازرسی آگاراک در بزرگراه در مرز با ایران، حفاظت از مرزها را انجام می‌دهند.

پایگاه‌های روسیه

همکاری نظامی و فنی بین روسیه و ارمنستان بر اساس معاهده دوستی، همکاری و کمک متقابل در حال توسعه است. بر اساس این سند، مسکو و ایروان متعهد می‌شوند در صورت تهدید نظامی برای یکی از طرفین، به یکدیگر کمک کرده و همکاری‌های نظامی-فنی را توسعه دهند.

علاوه بر این، همکاری نظامی در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی انجام می‌شود.

بر اساس قرارداد بین دولتی که در سال 1995 بین ارمنستان و روسیه منعقد شد، پایگاه نظامی 102 روسیه در شهر گیومری واقع شده است. پرسنل این پایگاه متشکل از حدود 5 هزار نفر در چارچوب سیستم دفاع هوایی مشترک کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در حال انجام وظیفه رزمی هستند.

در سال 2010، مدت زمان استقرار این پایگاه در خاک ارمنستان تا سال 2044 تمدید شد.

پس از جنگ دوم قره‌باغ، برخورد سرد سازمان پیمان امنیت جمعی نسبت به شکایت ایروان مبنی بر «ورود و اشغال نیروهای آذربایجانی به خاک ارمنستان» موجب نارضایتی ارمنستان شد و نظراتی مبنی بر خروج از این سازمان ابراز شد.

روسیه که به جنگ با اوکراین پیوست، به تعهدات خود مبنی بر تأمین تسلیحات به ارمنستان عمل نکرد.

گاز

در بخش‌های پیشرو اقتصاد کشور در ارمنستان، بیش از 40 شرکت بزرگ با مشارکت 100 درصدی یا جزئی سرمایه روسیه فعالیت می‌کنند.

مهم‌ترین نقش در میان شرکت‌های روسی فعال در بخش انرژی ارمنستان گازپروم ارمنستان است که مالک کلیه سیستم‌های حمل‌ونقل و توزیع گاز در این جمهوری است.

فروشنده انحصاری گاز در بازار داخلی جمهوری ارمنستان، شرکت روسی-ارمنی گازپروم ارمنستان است که در دسامبر 1997 تأسیس شد که 100 درصد سهام آن متعلق به شرکت «گازپروم روسیه» است.

گازپروم ارمنستان تأمین گاز برای بازار داخلی ارمنستان و همچنین حمل‌ونقل، ذخیره‌سازی، توزیع و فروش سوخت را سازمان‌دهی می‌کند و در حال بازسازی و گسترش سیستم حمل‌ونقل گاز و ذخیره‌سازی گاز زیرزمینی در قلمرو این جمهوری است.

بر اساس توافق بین دولت‌های ارمنستان و روسیه، سالانه 2.5 میلیارد مترمکعب گاز به ارمنستان منتقل می‌شود.

در حال حاضر ارمنستان برای 1000 مترمکعب گاز روسیه 165 دلار می‌پردازد.

خط لوله گاز ایران – ارمنستان که از سال 2006 فعالیت می‌کند نیز متعلق به شرکت روسی گازپروم روسیه است.

سالانه 365 میلیون مترمکعب گاز انتقالی از ایران به ارمنستان – 3 کیلووات ساعت برق برای یک مترمکعب – را بر اساس مبادله می‌پردازد.

برق

در سال 2002، ارمنستان 5 شرکت را به روسیه داد تا حدود 98 میلیون دلار بدهی خود را بپردازد.

تمام شرکت‌هایی که در زمینه انرژی الکتریکی فعالیت می‌کنند و با مسائل مالی و اشتراک آن سروکار دارند، متعلق به روسیه هستند. مجوز انحصاری متعلق به شرکت شبکه‌های برق روسیه ارمنستان است.

شبکه‌های برق ارمنستان در سال 2002 تأسیس شد و از سال 2006، 100٪ سهام متعلق به شرکت روسی «اینتر رائو» است.

تولیدکننده اصلی برق، نیروگاه دولتی اتمی ارمنستان است. حدود 40 درصد از تولید برق به شرکت AES اختصاص دارد. در سال 2003، مدیریت AES به شرکت روسی «اینتر رائو» واگذار شد.

در سال 2017، گروه تاشیر متعلق به سامول کاراپتیان، تاجر روسی ارمنی الاصل، تمام سهام شرکت شبکه‌های برق ارمنستان و نیروگاه حرارتی هرازدان را خریداری کرد.

وابستگی به حواله پول

با سرد شدن روابط بین مسکو و ایروان، اولین نشانه‌ها مبنی بر اینکه روسیه ممکن است برای ارمنستان و شهروندانش مشکلات اقتصادی ایجاد کند به گوش می‌رسد.

در اکتبر سال گذشته، دومای دولتی روسیه بررسی پیش‌نویس قانونی را به تعویق انداخت که گواهینامه‌های رانندگی ارمنستان را که برای فعالیت‌های تجاری و کارگری در روسیه ضروری است، به رسمیت می‌شناسد.

به گزارش وب‌سایت رسمی دوما، ویاچسلاو ولودین، رئیس دوما به وضوح توضیح می‌دهد که دولت ارمنستان هیچ اقدامی برای رسمیت بخشیدن به زبان روسی انجام نداده است.

در روسیه، بسیاری از مهاجران ارمنی در خدمات عمومی از جمله به عنوان راننده تاکسی کار می‌کنند و عدم شناسایی گواهینامه رانندگی این امر را غیرممکن می‌کند.

اقتصاد ارمنستان نیز به طور قابل‌توجهی به مهاجران کارگری وابسته است که از روسیه به کشور خود پول می‌فرستند.

قبل از مداخله نظامی روسیه در اوکراین، سالانه حدود 80 هزار نفر برای کار فصلی از ارمنستان به روسیه می‌رفتند. بیشتر آن‌ها در کار ساخت‌وساز هستند. سرویس مهاجرت فدرال روسیه این تعداد را حدود 300 هزار نفر اعلام کرده است.

بر اساس گزارش بانک مرکزی ارمنستان، در سال 2021، تقریباً 865 میلیون دلار از روسیه به ارمنستان منتقل شده است. این 5 درصد تولید ناخالص داخلی کشور است. این رقم در سال 2022 تقریباً 4 برابر شده و به 3.6 میلیارد دلار رسیده است. این به این دلیل است که پس از اعلام بسیج نسبی در روسیه در رابطه با جنگ اوکراین، حدود 100 هزار روس به ارمنستان مهاجرت کردند.

بر اساس برخی ارقام، تعداد ارامنه ساکن ارمنستان بیش از 2 میلیون نفر است. برخی منابع ادعا می‌کنند که این تعداد 3 میلیون است.