به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز ،جمهوری اسلامی ايران از بهمن ماه سال 1388 بر اساس قرارداد دو جانبه 1993 میلادی با جمهوری آذربايجان در رابطه با لغو رژیم رواديد،به صورت رسمي رژیم رواديد براي شهروندان آذربايجان را به صورت يك طرفه لغو كرد.شهروندان آذربايجاني مي توانند در ايران به مدت 15 روز اقامت كنند و در صورت لزوم جهت تمديد اقامت مي توانند به وزارت كشور جمهوری اسلامی ایران مراجعه نمايند و وزارت كشور مي تواند با ملاحظه ضرورت و منافع و شرايط مدت اقامت اين افراد را تا 3 ماه افزايش دهد.در هنگام ورود شهروندان آذربايجاني،فقط بايد سلامت آنان و نداشتن امراض مسري و صعب العلاج همچون هپاتيت B وC،سل و ايدز براي ماموران ايرانی محرز گردد و بعد از اين،شهروندان آذری به راحتي مي توانند وارد كشور شده و از امكانات ايران استفاده نمايند.با توجه به لغو رژیم رواديد برای اتباع آذربايجان از سوی ایران،اين سوال به ذهن متبادر مي شود كه آيا لغو رژیم رواديد مي تواند تهديدي براي كشور محسوب شود؟يا اين كه اين امر يك فرصت محسوب شده و نتايج مثبت در تمام ابعاد را براي كشور خواهد داشت.در ابتدا به برخی از تهدیدات و فرصت های لغو رژیم روادید برای اتباع آذربایجان از سوی ایران
می پردازیم.
تهديد ات لغو رژیم روادید:
1)تهديد بر عليه امنيت ملي و تماميت ارضي كشور
با توجه به حضور حامیان تجزیه ایران در آذربایجان،لغو رژیم روادید برای اتباع آذربایجان می تواند تهديدي عليه تماميت ارضي ایران باشد،زيرا حذف رژیم رواديد به منزله اجازه ورود تمامي اتباع آذربايجان مي باشد و شايد اين تصميم فرصتي باشد براي افراد معدود كه انديشه جدايي و تجزيه طلبي قلمرو ايران و اتحاد اقوام ترك زبان منطقه را دارند و از اين فرصت بدست آمده بتوانند استفاده كرده و با آمد و شد هاي مكرر اقداماتي را براي اهداف و مقاصد خود انجام دهند.از سوی دیگر نیروهای امنیتی کشورهای متخاصم با جمهوری اسلامی ایران از جمله آمریکا و رژیم صهیونیستی می توانند در پوشش اتباع آذری جهت جاسوسی و اقدامات تخریب کارانه به ایران سفر نمایند.
2)تاثير پذيري فرهنگي
حذف رژیم رواديد براي اتباع آذربايجاني طبيعتا باعث ورود تعداد بيشتر اين افراد خواهد شد و آمد و شد اتباع آذربايجان و اقامت در ايران تاثير در فرهنگ ايران برجا خواهد گذاشت.
3)افزايش ميزان جرائم
دولت ايران به اتباع آذربايجان اجازه ورود به مدت 15 روز بدون نياز به اخذ رواديد داده است كه در اين بين ممكن است تعدادي از اين افراد پس از مدت ياد شده در كشور حضور داشته باشند و شمار بيگانگان كه اقامت غير قانوني در كشور دارند،افزايش يابد.همچنين،حضور آنها اگر بدون نظارت باشد طبيعتا ميزان جرم در كشورمان را افزايش مي دهد.بي اطلاعي اين افراد از قوانين كشور ما و شايد حضور محكومان و مجرمان و افراد شرور آذربايجاني در ايران باعث افزايش جرم در كشور ما خواهدشد.
4)شيوع ازدواج غير قانوني و اطفال بدون تابعيت
تجربه حضور افاغنه در كشور نشان داده كه اين افراد با ازدواج با خانم هاي ايراني و تولد نوزاداني بدون تابعيت ايراني،مشكلات عديده اي را از اين بابت به كشور مان وارد كرده اند كه اين حضور بي دردسر و راحت اتباع آذربايجان نيز مي تواند چنين مشكلاتي را در منطقه ايجاد كند.ازدواج غير قانوني و ثبت نشده در ايران،تولد فرزنداني با پدر غير ايراني و مادر ايراني و وضعيت تابعيت و تحصيل و اقامت اين كودكان،سرنوشت ازدواج و تعارض قوانين آذربايجان و ايران در اين رابطه از جمله مشكلاتي است كه پيامد حضور گسترده و پرشمار و بي دغدغه خارجيان در ايران مي باشد.
5)ورود كالاهاي قاچاق به كشور
اين افراد به دلايل متعدد از جمله تامين هزينه سفر،در آمد زايي و غيره مي توانند كالاها و اجناس قاچاق را وارد كشور نمايند.
6)رواج تجارت چمداني
از آنجا كه كالا هاي ترك و آمريكايي در آذربايجان به راحتي در دسترس است و در فروشگاه هاي اين كشور عرضه مي گردد و همچنين،استقبال ايرانيان از كالاهاي خارجي و ترك بستر مناسبي است براي رواج تجارت چمداني.لغو رژیم رواديد و آساني رفت و آمد باعث خواهد شد اين شيوه حمل كالا و تجارت غير قانوني رونق گيرد و اثرات مخربي در ابعاد اقتصادي،فرهنگي و توليدي ايجاد نمايد.
فرصت هاي حاصل از لغو رژیم رواديد:
1)تعميق همبستگي عاطفي،مذهبي،قومي و اجتماعي اتباع آذربايجان با خاك و مردم سرزمين اجدادي و كهن خود
وجود تاريخ،مذهب،زبان نياكان و فرهنگ مشترك بين اتباع آذربايجان و مردم ايران
علي الخصوص در حوزه اردبيل و آذربايجان شرقي و غربي،از مدتهای دور اين مردمان را به يكديگر پيوند داده و ايجاد مرزهاي جغرافيايي در اين فاصله نتوانسته است اين ريشه هاي مشترك را بخشكاند.در اين فرصت،خذف رژیم رواديد و رفت و آمد آسان و بي درد سر آذربايجاني ها به كشور آبا و اجدادي خود باعث تعميق و تحكيم و تشديد روابط شده و حتي مي تواند زمينه را براي تكرار تاريخ و بازگشت اين قوم جدا افتاده فراهم كند.اين علاقه آذربايجاني ها به سرزمين نياكان خود نه تنها تهديدي عليه امنيت ملي و تمامييت ارضي كشورمان نيست بلكه فرصتي است براي تعميق و گسترش روابط.زيرا در اين حوزه همانند حوزه هاي فرهنگي تاثير گذاري مردم و دولت ايران به طور حتم و يقين با توجه به وسعت و قدرت ايران،افزون تر خواهد بود تا خطر تجزيه و انحلال.
2)افزايش مبادلات تجاري و رشد فعاليت هاي تجاري و اقتصادي
آزادي و راحتي رفت آمد باعث گسترش روابط تجاري از مجاري قانوني مابين دو كشور خواهد بود.همچنين،شاهد رشد فعاليت هاي تجاري و اقتصادي و توليدي در كشور خواهيم بود.
3)توسعه روابط دو جانبه
اقدام يك جانبه دولت ايران در لغو رژیم رواديد كه بر اساس قرارداد 1993 بوده،نشان دهنده حس نيت و علاقه طرف ايراني براي توسعه روايط بين دو كشور است كه مسلما با اقدام متقابل آذربايجان نيز اين روايط عميق و گسترش مضاعفي خواهد يافت.
4)تسهيل رفت و آمد
در سال هاي اخير در كشور ايران شاهد حضور اتباع آذربايجان هستيم.وضعيت و موقعيت دولت ايران سبب شده كه اتباع آذربلايجاني براي رفع نياز هاي خود مدام به كشورمان كنند.خصوصا در امور مربوط به زيارت اماكن متبركه و معاينات پزشكي.در نتيجه،حذف رژیم رواديد باعث سرعت و تسهيل رفت وآمد اتباع آذربايجان به ايران خواهد بود.
5)ايجاد فرصت هاي شغلي جديد و تاثير در نرخ بيكاري
حضور پرشمار و آسان آذربايجاني ها مستلزم آن است كه امكانات سفر براي ايشان محيا شود كه اين امر خود زمينه را براي كار آفريني از طريق تاسيس و اداره و شركت هاي خدماتي،تجارتي و مشاغل متعدد ديگر فراهم خواهد ساخت و فرصت هاي شغلی جديد ايجاد خواهد گرديد.
6)تاثير گذاري فرهنگي
بر خلاف نظر عده اي كه عقيده دارند حضور پرشمار اتباع آذربايجان مي تواند باعث تاثيرات نا مطلوب فرهنگي در كشور مان گردد،بايد متذكر شد كه با توجه به غناي فرهنگي مردم ايران و موقعيت و وضعيت آذربايجان و اين كه اين اتباع آذبايجان هستند كه وارد كشور مي شوند و بايد خود را هماهنگ با قوانين و فرهنگ كشور كنند،لذا مي توان گفت اين امر موجب تاثير فرهنگ و عرف ايران در بين اتباع آذربايجان خواهد بود نه تاثير پذيري ايران از آذربايجان.
بدنبال لغو رژیم روادید برای شهروندان آذربایجانی تعداد بی شماری از شهروندان آذری بدلیل قیمت پائین خدمات درمانی در ایران و نیز تخصص بالای پزشکان ایرانی راهی استانهای مرزی ایران بویژه آذربایجانشرقی و اردبیل شدند.علیرغم برخی اعتراضات نسبت به سفر شهروندان آذربایجانی به ایران بدلیل تاثیر گذاری فرهنگی بر ایرانی ها برخی نیز از دید اقتصادی نگاه کرده و اعلام داشتند که شهروندان آذربایجانی ارز وارد کشور کرده و این قضیه در رشد اقتصادی ایران تاثیر مثبت دارد.ولی هیچ گاه طرفداران این دو دیدگاه تهدیدات و فرصت های سفر شهروندان آذربایجانی به ایران بویژه در حوزه گردشگری سلامت را در نظر نداشتند و این مسئله باعث شد تا ما نتوانیم تهدیدات را به فرصت ها تبدیل کرده و از توریسم درمانی به نحو احسن استفاده نمائیم.در سال اخیر ما شاهد کاهش سفر شهروندان آذربایجانی به ایران در حوزه گردشگری سلامت هستیم.علیرغم تلاش دولت آذربایجان برای بهبود خدمات درمانی و بالا بردن تخصص پزشکان این کشور ایران همچنان برای شهروندان آذربایجانی که قصد دریافت خدمات درمانی را دارند کشور مناسبی است،به شرط اینکه ما عوامل دخیل در کاهش سفر شهروندان آذربایجانی به ایران را شناسایی و در جهت رفع آنها کوشش نمائیم.ریشه اصلی کاهش گردشگران سلامت آذربایجانی در ایران را نه در اقدامات دولت آذربایجان در بهبود خدمات درمانی این کشور بلکه بایستی در ضعف مدیریت در ایران و عدم وجود متولی خاص در رابطه با گردشگران سلامت آذربایجانی جستجو نمود.ورود دلالان به این بخش و سوء استفاده از گردشگران سلامت باعث رنجش اتباع آذری شد تا این فرصت خیلی راحت از دست برود.افرادی به عنوان دلال وظیفه حمل و نقل،اسکان و انتقال این گردشگران به مراکز درمانی را بر عهده گرفتند و با پول های هنگفت مشکلات متعددی در این خصوص ایجاد کردند.باید با ایجاد مراکزی در مرزها،ابتدا گردشگران سلامت آذری شناسایی و پذیرش و سپس به مراکز درمانی مشخصی انتقال داده می شدند تا از ورود دلالان به این بخش جلوگیری
می شد.بیشتر کشورهای دنیا درآمدهای قابل توجهی از بحث گردشگری سلامت کسب
می کنند.ورود یک گردشگر سلامت به ایران باعث ورود ارز و ایجاد اشتغال خواهد شد به شرطی که این صنعت پردرآمد متولی مشخصی در ایران داشته باشد.لازمه توسعه گردشگری سلامت ایجاد هماهنگی بین نهادها و دستگاه‌های مختلف،فعال کردن بخش خصوصی و نهادینه کردن فرهنگ پذیرش گردشگر در جامعه است.
علی حیدری منور
