گرجستان و روسیه: تجارت داغ در سرمای تحریم‌های غرب

گرجستان برخلاف فشارهای غرب، با افزایش مبادلات تجاری و جهش خیره‌کننده واردات نفت و غلات از روسیه، رویکردی عمل‌گرایانه را بر نسخه‌های سیاسی اروپا ترجیح داده است. این تعاملات، نشانگر ناکارآمدی تحریم‌ها و چرخش گرجستان به سمت همگرایی منطقه‌ای است.

به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، آمارهای جدید تجاری در 10 ماهه نخست سال 2025 میلادی از واقعیتی انکارناپذیر در قفقاز جنوبی حکایت دارد؛ علیرغم فشارهای سنگین غرب و اتحادیه اروپا برای منزوی کردن روسیه، گرجستان با اتخاذ یک رویکرد پراگماتیک (عمل‌گرایانه)، سطح تعاملات اقتصادی خود با همسایه شمالی را افزایش داده است. این روند نشان‌دهنده ناکارآمدی سیاست تحریم و اولویت یافتن «منافع ملی» بر «نسخه‌های سیاسی غرب» در تفلیس است.

طبق گزارش سازمان آمار گرجستان (Sakstat)، حجم مبادلات تجاری میان روسیه و گرجستان با رشدی 4.2 درصدی به رقم 2.1 میلیارد دلار رسیده و روسیه جایگاه خود را به عنوان یکی از سه شریک اصلی تجاری این کشور (با سهم 10.3 درصدی) تثبیت کرده است.

امنیت انرژی و غذایی؛ اولویت تفلیس در برابر شعارهای غربی

بررسی سبد وارداتی گرجستان از روسیه نشان می‌دهد که تفلیس برای تأمین حیاتی‌ترین نیازهای خود، یعنی امنیت انرژی و غذایی، به مسکو تکیه کرده است. در حالی که اروپا با بحران‌های ناشی از قطع انرژی روسیه دست‌وپنجه نرم می‌کند، گرجستان با بهره‌گیری از فرصت‌های منطقه‌ای، واردات گاز طبیعی را 21.7 درصد و گندم را 24.9 درصد افزایش داده است.

آمار واردات استراتژیک گرجستان از روسیه (ژانویه تا اکتبر 2025) عبارت‌اند از:

نفت خام: جهش خیره‌کننده 2772.7 درصدی (به ارزش 46.9 میلیون دلار)

گاز طبیعی: افزایش 21.7 درصدی (531 هزار تن)

گندم: افزایش 24.9 درصدی (تأمین‌کننده اصلی نان گرجستان)

راز جهش 2700 درصدی واردات نفت؛ دور زدن هوشمندانه تحریم‌ها

نکته قابل تأمل، افزایش نجومی واردات نفت خام روسیه است. کارشناسان اقتصادی معتقدند این اقدام گرجستان، پاسخی هوشمندانه به تحولات بازار انرژی است.

«کاها گوگولاشویلی»، کارشناس مسائل اقتصادی، در گفتگو با خبرنگاران اذعان می‌کند که قیمت‌های جذاب و تخفیف‌های نفتی روسیه، انگیزه اصلی این جهش وارداتی است. اما تحلیل عمیق‌تر نشان می‌دهد که گرجستان در حال تبدیل شدن به یک هاب ترانزیتی برای انرژی روسیه است.

به گفته این کارشناس، شرکت‌های گرجی نفت روسیه را خریداری کرده و با تغییر مبدأ (Re-branding)، آن را به عنوان محصول گرجستان به بازارهای جهانی – و احتمالاً همان کشورهایی که روسیه را تحریم کرده‌اند – صادر می‌کنند. این پدیده بار دیگر استاندارد دوگانه بازارهای جهانی و ناتوانی غرب در حذف انرژی روسیه را عیان می‌کند.

صادرات گرجستان؛ وابستگی متقابل

در سوی مقابل، بازار روسیه همچنان مقصدی بی‌رقیب برای محصولات کشاورزی گرجستان است. علیرغم برخی نوسانات قیمتی، حجم صادرات فیزیکی کالاها قابل توجه است:

میوه‌های تازه: رشد 64.8 درصدی

نوشیدنی‌ها و آب معدنی: صادرات ده‌ها هزار تن محصول که نشان‌دهنده عمق پیوند بازار مصرف روسیه با تولیدات گرجستان است.

تحلیل راهبردی؛ فاصله گرفتن گرجستان از اتحادیه اروپا

آنچه بیش از آمار و ارقام اهمیت دارد، سیگنال‌های سیاسی این روابط تجاری است. سردی روابط تفلیس با اتحادیه اروپا و فشارهای سیاسی بروکسل بر دولت گرجستان به بهانه‌های حقوق بشری و سیاسی، مقامات این کشور را به سمت احیای روابط با همسایگان سوق داده است.

گوگولاشویلی در تحلیل خود به نکته مهمی اشاره می‌کند: «گرجستان در حال فاصله گرفتن از اتحادیه اروپا است و این امر انگیزه‌ای برای تقویت پیوندهای اقتصادی با روسیه ایجاد کرده است.»

جمع‌بندی

رشد مبادلات تجاری مسکو-تفلیس در سال 2025 اثبات می‌کند که کشورهای منطقه قفقاز، امنیت و منافع اقتصادی خود را قربانی بازی‌های ژئوپلیتیک ناتو و اتحادیه اروپا نمی‌کنند. تمایل گرجستان به خرید نفت و گندم روسیه و تبدیل شدن به مجرایی برای تنفس اقتصادی مسکو، نشانه‌ای از شکل‌گیری نظم جدید منطقه‌ای است که در آن، همکاری‌های دوجانبه جایگزین دیکته‌های خارجی شده است. به نظر می‌رسد پس از پایان مناقشه اوکراین، این روابط شکل نظام‌مندتری به خود گرفته و گرجستان بیش از پیش در مدار همگرایی اوراسیایی قرار گیرد.