خمینی ‌چی لر/ بخش پنجم؛ حزب اسلامی‌ وصله ناجور برای جبهه خلق آذربایجان/ تحلیل

تاریخچه جبهه خلق کل آذربایجان

در ۱۶ جولای ۱۹۸۹ حزب جبهه خلق (AXCP) از سوی ابولفضل ائلچی‌ بیگ، پناه حسین ‌اف، حکمت حاجی ‌زاده، توفیق قاسم‌ اف، عیسی قنبر، زرتشت علیزاده، لیلا یونس، اعتبار ممد اف، رحیم قاضی ‌اف، نجف نجف ‌اف، یوسف صمد اوغلو، ثابت باقر اف، صلح ‌الدین اکبر، علی‌ اکر‌م محبت‌ اف و نعمت پناهلی با رهبری ابوالفضل ائلچی ‌بیگ تاسیس شد.

انشعابات جبهه خلق/ طیف وسیعی که دیگر یکپارچه نبود

پس از مرگ ائلچی ‌بیگ در سال ۲۰۰۰ این جبهه به دو شاخه کلاسیک (KXCP) و رفرمیست تقسیم شد که رهبری شاخه اصلاح‌ طلب را علی کریملی و رهبری جناح سنتی‌ را میر محمود میر علی ‌اف به عهده گرفتند.

در سال ۲۰۰۴ انشعاب دیگری با عنوان حزب جبهه خلق کل آذربایجان (BAXCP) با رهبری قدرت حسینقلی ‌اف انجام شد. هم اکنون رهبر حزب جبهه خلق علی کریملی است که از ۲۲ آگوست ۲۰۰۰ در این سمت حضور دارد.

چند دستگی به خاطر تفاوت در مبانی

جبهه خلق در بدو تشکیل، متشکل از نیرو هایی بود که طیف وسیعی از تمایلات غرب گرایانه، چپ دموکرات تا ترک‌ گرای افراطی را شامل می ‌شد و اغلب چهره ‌های شاخص آن در همان دهه ۹۰ جدا شدند و حزب خود را تشکیل دادند.

خمینی ‌چی لر؛ وصله ناجور جبهه خلق

عیسی قنبر حزب «مساوات»، اعتبار ممدوف حزب «استقلال ملی»، و آراز علیزاده حزب «سوسیال دموکرات» را. خمینی‌ چی ‌های اسلام گراها اما وصله ‌ای تمام ناجور در این طیف بودند که بعد ها مجبور به انشعاب شدند و حزب خود را تشکیل دادند و اسمش را گذاشتند حزب اسلامی.

تاسیس حزب اسلامی/ رد گرایشات ناسیونالیستی و خواهان توسعه فرهنگ اسلامی

Azərbaycan İslam Partiyası (AİP). حزب اسلامی ‌جمهوری آذربایجان، تنها حزبی است که فعالیت سیاسی را با گرایشات اسلامی ‌آغاز کرد. حزب در سال ۱۹۹۲ به رهبری حاج علی ‌اکرام علی ‌اف تأسیس شد. رهبری حزب، خواهان ایجاد حکومت اسلامی‌ در جمهوری آذربایجان بود و هرگونه گرایش ناسیونالیستی قومی ‌را رد کرده، گسترش و توسعه فرهنگ اسلامی ‌را خواستار بود و در نسل ‌های بعدی نیز بر این اصول اصرار دارد.

زندان‌ های متعدد برای رهبران حزب اسلامی

فعالیت حزب اسلامی‌ در سال ۱۹۹۶ در دوره حیدر علی ‌اف، توسط حکومت متوقف و تمام رهبران آن زندانی شدند. در سال ۲۰۰۶ رهبری حزب از حاج‌علی ‌اکرام علی ‌اف به دکتر محسن صمد اف منتقل شد. صمد اف در پی اعتراض به تصویب قانون منع حجاب برای دانش ‌آموزان دختر در جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۱۰ دستگیر و زندانی شد.

خیانت به کشور اتهام غالب رهبران!

جانشین حزب، حجت‌الاسلام الهام علی ‌اف هدایت حزب در غیاب دکتر صمد اف را عهده‌ دار بود که او هم در در ۲۹ فوریه ۲۰۲۰ برابر با دهم اسفند ۹۸ از سوی سرویس امنیت دولت، احضار و به ۴ ماه حبس موقت محکوم شد و مقرر گردید بر اساس ماده ۲۷۴ قانون کیفری آذربایجان به اتهام خیانت به دولت، کمک به دولت ‌ها یا تشکیلات ‌هایی که علیه آذربایجان دشمنی می‌کنند و امثال آن، محاکمه شود. حجت‌ الاسلام الهام علی ‌اف هنوز در زندان است و رهبری حزب به عهده جانشین او عاکف حیدرلی است.

رد پانترکسیم و حل مناقشه قره‌باغ

احیای اسلام و فرهنگ ملی وحدت مسلمین، کوشش در حفظ استقلال و وحدت جمهوری و گسترش مساجد و مراکز فرهنگی اسلامی، شکل ‌گیری حکومت اسلامی ‌در آذربایجان، رد پان‌ترکیسم، حل مناقشه قره ‌باغ حتی از طریق نظامی، گرایشات ضد آمریکایی و ضد اسرائیلی و ضد غربی از مواضع اصلی حزب اسلامی ‌جمهوری آذربایجان است.

از شخصیت ‌‌‌های تراز اول و چهره ‌های شاخص حزب می ‌توان ابتدا به حاج‌ علی ‌اکرام علی ‌اف، حجت ‌الاسلام دکتر محسن صمد اف، شهید حاج واقف عبدالله ‌اف و سپس به عاکف حیدرلی، حجت ‌الاسلام الهام علی ‌اف، خانم نورسته ابراهیم ‌اوا و حاج ‌آقا نوری اشاره کرد.

شاهکار حاج علی اکرام

هفته‌نامه «نبض» ارگان غیر رسمی ‌حزب بود و توسط قربان جبرییل اداره می ‌شد که با جدا شدن او از حزب، انتشار آن متوقف گردید. از شاهکار های حاج علی ‌اکرام به عنوان بنیانگذار جریان خمینی‌چی لر و بنیانگدار و نخستین دبیر کل حزب اسلامی، تربیت جانشین و سعه صدر در انتقال رهبریت حزب به جوانان است. حرکت حزب اسلامی ‌در سال ‌های بعد موجب تولد جریانات دیگری شد که هنوز هم در سپهر سیاسی قفقاز فعالند.

زندان، دلیلی بر قدرت جریان اسلام گرای شیعی

وقتی تمام رهبران جریان اسلام گرایی شیعی در جمهوری آذربایجان از حزب اسلام تا سایر تشکل‌ های آن در زندانند یا تجربه زندان دارند یک معنا بیشتر ندارد و آن معنا این است که جریان خمینی‌چی لر بسیار قدرتمند و رقیب جدی حاکمیت در صحنه سیاسی است.

نسل متاخر خمینی ‌چی لر نه تنها در جمهوری آذربایجان و قفقاز، که در غرب آسیا و جهان اسلام حضور فعال دارند و نقش ‌آفرینی می‌کنند.

 مهدی نعلبندی

منبع: آناج