آذربایجاناخبارروسیهعمومیقفقاز شمالی
نقشه اتحادیه اروپا و آذربایجان برای کاهش نفوذ گازی روس‌ها
اتحادیه اروپا و برخی کشورهای منطقه قفقاز در تلاش هستند با اجرای پروژه‌های تولید و انتقال گاز، اروپا را از شر وابستگی به گاز روسیه رها کنند، اما در‌این‌باره معمای بزرگی به‌وجود آمده است.
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز،در اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اصطلاح «بازی بزرگ جدید» استفاده شد تا تمایل به وجود آمده را به سلطه بر منابع طبیعی منطقه نشان دهد. سیاستگذاران دنیا به دریای کاسپین و مناطق پیرامونی آن توجه زیادی کرده‌اند؛ چراکه در این منطقه منابع دست نخورده هنگفتی وجود دارد.
عوامل مختلف زیر باعث شده تا دولت‌های غربی برای حضور در این ناحیه با چالش‌هایی روبه‌رو باشند: تعارض‌های ژئوپلتیک، فقدان ثبات و هزینه‌های بالای ایجاد زیرساخت‌های مورد‌نیاز.
به هر ترتیب، یک کشور توانسته است در این منطقه به موفقیت نسبی از زمان تأسیس و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سواحل کاسپین دست یابد: آذربایجان با امضای قرارداد قرن برای اکتشاف ذخایر هیدروکربوری توانست نقشی مهم در توسعه سیاسی و اقتصادی یک ملت جوان ایفا کند.
رهبری علی‌اف، پدر الهام علی اف، رئیس‌جمهور کنونی از سال ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۳ میلادی و بعدها پسرش در این کشور باعث شده تا پروژه‌های بزرگ توسعه در آذربایجان از حمایت سیاسی همه‌جانبه دولت برخوردار شود. به هر حال کاهش ذخایر نفت و ضرورت تأمین مالی یک دولت فاسد براساس درآمدهای تولید نفت باعث شده تا آنان به سوی تولید و استخراج گاز طبیعی حرکت کنند.
امنیت در دست مسکو
به دلیل نزدیکی نسبی کاسپین به قاره سبز، اتحادیه اروپا یک مشتری وفادار برای این کشور خواهد بود. هم‌اینک بیش از نصف انرژی مصرفی در اتحادیه اروپا، وارداتی از سایر مناطق دنیا است. از این منابع وارداتی، ۴/۳۷ درصد از گاز مصرفی اعضای اتحادیه اروپا از روسیه خریداری می‌شود. با کاهش تولید داخلی این عدد همچنان افزایش خواهد یافت.
منتقدان از این موضوع هراس دارند که امنیت انرژی اروپا در دستان مسکو قرار گرفته است. آنها می‌گویند بهره‌گیری از صادرات انرژی به‌عنوان یک اسلحه در زد و خوردها و اختلافات با همسایگان این کشور، زمینه‌ساز بروز اتفاقات ناخواسته و بحران‌ساز خواهد بود.
در شرایط کنونی، کمیسیون اروپا نقش فعالی ایفا می‌کند تا کشورهای شرقی از وابستگی به گاز روس‌ها رهایی یابند. به هر ترتیب، این کشورها به دلایل سیاسی و اقتصادی، گزینه‌های محدودی برای تأمین گاز طبیعی مورد‌نیاز خود دارند. کریدور گازی جنوبی نیز تاکنون نتوانسته است نیاز کشورهای شرق اتحادیه را تأمین کند.
آغاز این خط لوله از میدان شاه دنیز آذربایجان خواهد بود. امکان اتصال سایر کشورهای منطقه نظیر ترکمنستان، ایران و عراق نیز به این کریدور راهبردی مورد حمایت غرب پیش‌بینی شده است. کریدور قفقاز‌جنوبی از آذریایجان آغاز شده و پس از عبور از گرجستان، به خط لوله تاناپ در ترکیه متصل می‌شود. خط لوله تاپ نیز با عبور از یونان و آلبانی به ایتالیا وصل می‌شود.
این مسیر برای انتقال گاز طبیعی به جنوب اروپا و به جای شرق این قاره طراحی شده است. دلایل اقتصادی در این زمینه نقش‌آفرین بوده؛ چراکه این مسیر ارزان‌تر و کوتاه‌تر است و بازارهای بزرگ‌تری را تحت پوشش خود دارد.
هرچند منتقدان به این نکته اشاره می‌کنند که اهداف اولیه خط لوله تحت‌الشعاع قرار گرفته و این طرح در شرایط کنونی از قابلیت رقابت با گاز روس‌ها برخوردار نیست. از سوی دیگر، ظرفیت کنونی این طرح ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال است و به سختی می‌توان آن را یک کریدور دانست. مصرف سالانه گاز طبیعی اتحادیه اروپا ۶۰۰ میلیارد متر مکعب است.
راه طولانی
کریدور گازی جنوبی براساس گفته منتقدان به زودی اهداف آذربایجان را محقق خواهد کرد، اما تا تأمین خواسته‌های اروپا راهی طولانی خواهد داشت. شیوه سیاسی یکجانبه‌گرایانه رهبران باکو و نقض حقوق بشر باعث شده تا این کشور را نتوان کشوری با کارنامه پاک دانست. به علاوه تلاش مسئولان این کشور برای پرداخت رشوه جهت دستیابی به خواسته‌هایشان و دستکاری تصمیم‌گیری‌ها بر وجهه بین‌المللی آنها تأثیر منفی برجای گذاشته است.
اگرچه در آینده امکان اتصال سایر کشورهای تولیدکننده گاز به این کریدور وجود دارد، تنش‌های ژئوپلتیک و فقدان ثبات در منطقه قفقاز به این معنا خواهد بود که چنین دورنمایی، رؤیایی و دور از واقعیت‌هاست. به هر ترتیب، یک اتفاق احتمالی آینده در بازار تجارت جهانی گاز ممکن است عدم دستیابی این پروژه به اهداف طراحی شده باشد.
پادزهر روسیه
روسیه هم‌اکنون با همکاری ترکیه در حال ساخت خط لوله ترک استریم در بستر دریای سیاه و با دور زدن اوکراین و سایر کشورهای ترانزیت‌کننده گاز مسکو در شرق اروپا است. این پروژه شامل دو خط لوله است که ظرفیت هر کدام ۱۵ میلیارد متر مکعب در سال می‌باشد. یک خط لوله برای تأمین گاز ترکیه در نظر گرفته شده و گاز خط لوله دوم روانه اروپا خواهد شد.
دو کشور ترکیه و یونان قراردادی دوجانبه امضا کرده‌اند که گاز روسیه از طریق کریدور گازی جنوبی منتقل شود. این رویداد به این معنا خواهد بود که پروژه طراحی شده برای خروج از سایه روس‌ها، هم‌اکنون با چرخشی ۱۸۰درجه‌ای به طرحی زمینه‌ساز توسعه نقش‌آفرینی خرس‌ها تبدیل شده است.
ساخت این پروژه گازی می‌تواند به صورت جدی با ریسک نابودی اهداف اولیه آن روبه‌رو شود؛ چراکه کشورهای شرق اروپا، بازار هدف کرملین نیستند و با توسعه صادرات روسیه و ایجاد زیرساخت‌های لازم، شاهد حمایت از دولتی خودکامه خواهیم بود. به هر ترتیب، در شرایط کنونی دست اروپایی‌ها بسته است و آنها نمی‌توانند با روسیه به رهبری پوتین رویارویی کنند. هرچند که کریدور گازی جنوبی می‌تواند تنها گزینه روی میز به شمار رود.
منبع: جوان
