جشن نوروز و آئین چهارشنبه سوری در جمهوری آذربایجان بسیار شبیه به ایران است،آذربایجانی ها هر چهار، شب چهارشنبه اسفند ماه را به رسم یادآوری چهار عنصر تشکیل دهنده زمین یعنی آب، باد، خاک و آتش جشن می گیرند.
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز،تاریخ برگزاری جشن نوروز در جمهوری آذربایجان همانند ایران به چند هزارسال پیش برمی گردد و این عید در واقع جزء آیین وسنن ملی مردم این کشور می باشد.
عید نوروز در حال حاضر در جمهوری آذربایجان بسیار با شکوه برگزار می شود و آمادگی برای نوروز ازشب یلدای کوچک که درجمهوری آذربایجان «کیچیک چله» نام دارد، شروع می شود و از این روز به بعد همه در تدارک روز عید نوروز هستند.
اولین آیین های نوروزی درجمهوری آذربایجان قبل از فرا رسیدن این عید خجسته برگزاری آداب و رسوم خاص چهار « شب چهارشنبه» در این کشور می باشد.
درجمهوری آذربایجان شامگاه سه شنبه هفته «چرشنبه آخشامی» نام دارد و مردم این کشور، شب های چهارشنبه آخر ماه اسفند را در استقبال از عید نوروز به ترتیب «سو چرشنبه سی» (چهارشنبه آب)، «اُد چرشنبه سی» (چهارشنبه آتش)، «تورپاق چرشنبه سی» (چهارشنبه خاک) و «آخیر چرشنبه» یا «یل چرشنبه سی» (چهارشنبه آخر ویا چهارشنبه باد) نامیدند.
این سنت به رسم یاد آوری چهار عنصر تشکیل دهنده زمین، آب، باد، خاک وآتش نام گذاری شده است و شب های چهارشنبه جشن گرفته می شود.
عنوان های مذکور چهارشنبه های آخر سال بر باورهای مردم جمهوری آذربایجان درباره فرا رسیدن بهار و پایان فصل زمستان تکیه داشته که در اول آتش افروخته می شود و باد آن را به قله کوه ها برده، برف ها را آب می کند و این آب به دامنه کوه ها و مراتع جاری شده خاک را جانی دوباره می دهد و از این خاک رویش سبز زندگی آغاز می شود.
در چهارشنبه آخر سال همانند مراسم چهارشنبه سوری در ایران، مردم در حیاط خانه‌ها یا در محله‌ها، آتش روشن می‌کنند و هر کس به اندازه توانایی خود از روی آتش می‌پرد و می‌گوید همه دردها و رنج‌هایم روی آتش ریخته شود.
روشن کردن آتش در چهار شنبه شب های آخر ماه اسفند در جمهوری آذربایجان با علاقه خاص اجرا می شود و در همان شب در همه محلات شهر باکو و شهرها و شهرستان های این کشور می توان شاهد این آیین نوروزی شد.
مردم جمهوری آذربایجان به چهارشنبه سوری که در این کشور به آن «چرشنبه آخشامی» می گویند ارزش و توجه خاص قایل هستند و د رسفره شام این روز انواع غذاها و بخصوص غذای تهیه شده از ماهی چیده می شود.
در این کشور بر اساس باورهای دیرینه نوروزی بر سر سفره چهارشنبه سوری و عیدی باید همراه با انواع غذاها حتما غذای تهیه شده از ماهی وجود داشته باشد.
خیس کردن گندم چند روز قبل از عید برای کاشتن سبزه عید نوروز که سمنی ( semeni ) عنوان دارد یکی از آیین ها و نمادهای اصلی نوروزی در جمهوری آذربایجان به شمار می رود.
سمنی ( semeni ) در واقع یکی از نمادهای عمده عید نوروز در جمهوری آذربایجان به شمار می رود و بنا بر این در این روزها می توان در همه فروشگاهها و میوه فروشی ها شاهد فروش سمنی شد. سمنی را مردم طبق معمول بر سر سفره های چهار شنبه سوری نوروزی می گذارند.
مراسم «پاپاق آتماق» یا کلاه گردانی از جمله آیین های اجرا شده در چهارشنبه سوری است که اکثراً پسرها در آن شرکت دارند.
آنها درِ خانه همسایه را می زنند و صاحب خانه در کلاه آنها چیزهای خوردنی مانند شکر بوره، باقلوا، فندق، سیب و شکلات می گذارد.
بعضی دختران نیز در این شب فال گوش می ایستند که به زبان آذری «قولاخ فالی» می گویند. آنها مخفیانه به سخنان همسایه گوش می دهند و آن ها را به نیکی تفسیر می کنند.
خانه تکانی قبل از فرا رسیدن نوروز از دیگر آیین های نوروزی مردم جمهوری آذربایجان به شمار می رود.
در جمهوری آذربایجان مردم برای برگزاری با شکوه عید نوروز، کارهای مقدماتی خاص در باکو و سایر شهرها و شهرستانها اجرا می کنند.
