سعودی‌ها که به شدت از فتوای گروزنی خشمگین هستند واکنش‌های متفاونی در این مدت از خود نشان داده‌اند. چندی پیش خبر مهمی رسانه های روسی را فرا گرفت، مبنی بر اینکه یکی از عالمان بنام سفلی سعودی “رمضان قدیروف” رهبر چچن را کافر دانسته است و از این رو قتل وی را مجاز می‌داند.
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، چند روز قبل از پانزدهمین سالگرد انفجار نیویورک، خبر مهمی در رسانه‌های روسیه منتشر شد که به موجب آن “محمد بن عبدالرحمان عریفی” عالم سفلی سعودی اعلام کرد که “رمضان قدیروف” رهبر چچن کافر است و او را تفکیری نامید و از این رو قتل وی طبق قوانین اسلام گناه نمی‌باشد. به گفته رسانه‌ها، دلیل صدور چنین فتوایی توسط سلفی‌ها و اخوان‌المسلمین که از فرقه‌های تروریستی غیراسلامی هستند، صدور فتوای آخر ماه اوت در جریان کنفرانس بزرگ اسلامی گروزنی است.
رسانه‌ها به سایت عربی کانال تلویزیونی الجزیره متعلق به قطر استناد می‌کنند. متن اصلی این فتوا نیز در سایت الجزیره مشاهده نمی‌شود و حتی در شبکه‌های اجتماعی واعظ سعودی عریفی (تویتر و فیس بوک) نیز این متن وجود ندارد. شاهد این فتوا فقط یک عکس به زبان عربی شبیه تصویری کپی شده از سایت الجزیره است. اطلاعات درباره فتوای عریفی درباره تکفیری بودن قدیروف از سوی مقامات چچن تکذیب شده است. “آلوی کریموف” مدیر دفتر قدیروف اظهار کرد که در همین رابطه با عریفی تماس گرفته شده است و شیخ که این روزها در مناسک حج به سر میبرد قسم خورد که دروغ است و هرگونه دروغ و تهمت به او را غیرمجاز اعلام کرد. علاوه بر اینها، شیخ در صفحه شخصی خود گفته است که هیچ‌گاه مشابه چنین سخنانی خطاب به رمضان قدیروف نگفته است و این جمله را حتی در صفحه اینستاگرام خود نیز منتشر کرد.
کاملا واضح است که پشت تمام این مسائل دشمنان اسلام قرار دارند و می‌خواهند صدها فعال دینی برجسته دنیای اسلام که در جریان کنفرانس اسلامی حضور داشتند و تروریسم و افراطی گرایی را محکوم کرده و بیانیه و فتوا صادر کرده‌اند را بی اعتبار نمایند.
کارشناسان می‌گویند هیچ سندی بر این ادعا وجود ندارد که عریفی حکم قتل قدیروف را داده باشد. اگرچه چنین رفتاری از شخصیت او بعید نیست.
“باریس دالگوف” کارشناس ارشد مرکز مطالعات اسلامی و عربی انستیتوی شرق شناسی می‌گوید که محمد عریفی در عربستان سعودی به عنوان یک واعظ رادیکال «اسلام ناب» شهرت دارد. او دکترای الهیات دارد و عضو اتحادیه کشورهای اسلامی است. او خود را مدافع قوانین جزمی اهل تسنن می‌داند اما در واقع یک سلفی معمولی است، ضمن اینکه نقطه نظرات تندی هم دارد. او شیعیان علوی را غیرمسلمان اعلام کرده و به همه مسلمانان دنیا اجازه جهاد در سوریه را داد. وعظ‌های عریفی به قدری تند و رادیکال مآب هستند که در بریتانیا، سوئیس و مصر برای او اعتباری قایل نیستند و مقامات سعودی در سال 2014 او را به زندان انداختند. عریفی طرفدارانی هم دارد: صفحه مجازی او در فیس بوک 15 میلیون طرفدار از سراسر دنیا دارد، اما قدرت نفوذ او با یوسف قرضاوی ایده پرداز اخوان المسلمین قابل قیاس نیست؛ عریفی بیشتر در عربستان سعودی شناخته شده است.
به گفته دالگوف، این موضوع که آیا او واقعا حکم قتل رمضان قدیروف را داده یا نه، مشخص نیست. نه در رسانه‌های عربی و نه در سایت‌های شخصی او اطلاعاتی در این باره وجود ندارد. اما فتوای جهاد علیه روسیه و برخی شخصیت‌های روسیه توسط برخی رهبران وهابی موضوع جدیدی نیست. این گرایش از ابتدای رویدادهای سوریه در سال 2011 و زمانی که روسیه به دفاع از رژیم بشار اسد پرداخت، مشاهده می‌شود. “یوسف قرضاوی” به طور کل روسیه را دشمن شماره یک اسلام می‌نامد و سعی کرده برای کشور ما حکم جهاد صادر کند. برخی رهبران دینی سعودی علیه روسیه حکم جهاد می‌دهند.
“گریگوری کوساچ” استاد گروه شرق معاصر از دانشکده تاریخ، سیاست و حقوق دانشگاه علوم انسانی روسیه در گفتگو با «نیزاویسیمایا گازتا» بازخورد فتوای صادر شده در جریان کنفرانس گروزنی را در محافل عربستان سعودی تبیین کرده و گفت: “شورای عالی علمای عربستان سعودی در پاسخ به فتوای گروزنی، فتوای دیگری صادر کردند. ماهیت فتوای سعودی به این شرح است: در شرایطی که امت اسلامی دوران سختی را پشت سر می‌گذارد و تهدیدات داعش و دیگر گروه‌های تروریستی در پیش رویمان قرار گرفته‌اند، و در شرایطی که اسلام هراسی بیش از هر زمان بالا گرفته، فتوای گروزنی به نفع امت اسلامی نیست. به طور مثال، حذف سلفی‌ها از افراد با ایمان منجر به تفرقه در بین امت اسلامی می‌شود. در شورای عالی علما می‌گویند که فتوای گروزنی عربستان سعودی را در شمار تهدیدات تروریستی قرار می‌دهد، زیرا در این کشور قرائت سلفی از اسلام غالب است. در نتیجه علمای سعودی نسبت به فتوای گروزنی که اواخر ماه اوت در کنفرانس صادر شده به شدت اعتراض می‌کند.”
به گفته کارشناس روس، در عربستان سعودی بحث درباره این است که در حال حاضر مسلمانان روس در چند مرکز آموزشی خارجی می‌توانند به تحصیل و کسب دانش اسلامی مشغول شوند، اما دانشگاه‌های عربستان سعودی طبق فتوای گروزنی در این فهرست نیست. علمای سعودی گفته‌اند که نباید دانشگاه الازهر قاهره تبدیل به یک مرکز معتبر برای تمام دنیا تبدیل شود، زیرا این دانشگاه هم عاری از عیب و اشتباه نیست. دانشمندان سعودی یادآوری می‌کنند که در گذشته در دانشگاه الازهر فتواهای عجیبی صادر می‌شده است؛ به عنوان مثال، فتوا درباره اجازه شیردادن با سینه به افراد بزرگسال. این علما با اشاره به فتواهای سابق الازهر، می‌گویند که طبق موازین اسلامی، نمی‌توان سلفی‌ها را از امت اسلامی جدا کرد. بیشتر فتواهای تایید شده در دنیای اسلام بر این مساله تاکید می‌کنند که نباید کسی را وادار پذیرفتن یک باور مشخص و یا جدا کردن یک مسلمان از امت اسلامی کرده و دلیل آن را پیروی از شاخه حنبلی یا شافعی عنوان نمود.
کارشناس روس همچنین به دو مکتب الهیات – حقوق در اسلام اشاره می‌کند؛ مکتب حنبلی در عربستان سعودی شهرت دارد و مکتب شافعی در قفقاز شمالی.
به گفته کوساچف، روزنامه‌های مطرح عربستان سعودی در صفحات خود به بحث و مناظره درباره «فتوای گروزنی» مشغولند. در رسانه‌ها نوشته شده است: “اپوزیسیون سعودی که در لندن به سر میبرد، ممکن است بگوید که بالاخره در گروزنی تصمیم درست را گرفتند و دنیای اسلامی بالاخره شاهد خواهد بود که در عربستان سعودی قدرت در دست وهابیون است”. به همین خاطر، از نظر اپوزیسیون، حاکمیت سعودی و تمام متعلقات آن باید عوض شوند. محافل غیردینی عربستان سعودی در همین رابطه به فتوای گروزنی توجه ویژه کرده و اقدامات لازم را اتخاذ خواهند کرد. منظور این است که عربستان سعودی باید به عنوان مرکز ثقل سیاسی و مرکز دینی همه مسلمانان دنیا مورد بازنگری قرار بگیرد. در عربستان سعودی لوایح متعدد قانونی برای تمام مسلمانان آماده شده است و عربستان در حال مبارزه ضدتروریستی در خاورمیانه است.
بحث و مناظرات حول این فتوا جنبه دیگری هم دارد: مخالفان و موافقان حکومت با هم بحث می‌کنند که این موضوع اهمیت کمی ندارد. تعداد گروه‌های اپوزیسیون عربستان کم نیست و این افراد عمدتا در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند و تاثیر چندانی بر مسائل داخلی کشور ندارند.
در عین حال اگر به موضوع عریفی و قدیروف برگردیم، باید گفت که هیچگونه مدرکی دال بر انتشار این فتوا در رسانه‌های عربستان و صفحات عالمان دینی و به طور کل در شبکه‌های اینترنتی مشاهده نمی‌شود. کوساچف می‌گوید: “یک موضوع من را متاسف کرد؛ دعوت از جوانان برای جهاد در سوریه و عراق که به خاطر آن عریفی توسط مقامات سعودی بازداشت شد و ظاهرا هنوز هم تحت بازداشت است. اگر او واقعا حکم قتل رمضان قدیروف را صادر کرده باشد، جای تامل دارد؛ زیرا میلیون‌ها نفر صفحات او را می‌خوانند. احتمال ارتباط عریفی با اخوان المسلمین کاملا وجود دارد. در عربستان سعودی بین علمای دینی موافق یا مخالف حکومت نمی‌توان تمایز قائل شد. به عنوان مثال، جهیمان العتیبی برنامه ریز اشغال مسجد الحرام مکه در نوامبر 1979 که در ژانویه 1980 اعدام شد، شاگرد و پیرو عبد العزیز بن باز (از هواداران اندیشه سلفیگری) بود که 13 ال بعد از اعدام عتیبی مفتی عالی عربستان سعودی شد. عریفی مدتی طولانی استاد دانشگاه ریاض عربستان بود. او یکی از استادان نظامی و جاسوس بود که با ستاد کل ارتش عربستان سعودی و اداره کل جاسوسی این کشور همکاری داشت.
با این حال بسیاری از فتواهای او به گونه‌ای است که مقامات سعودی از آن تحت عنوان «فرقه‌های گمراه شده» نام می‌برند و به اعتقاد ایشان او جزو یک جنبش اسلامی ضددولتی بوده که اواخر دهه 80 قرن گذشته و اوایل دهه 90 تحت شعارهای مقابله دینی حکومت سعودی شکل گرفته و توسعه یافت.” به گفته کوساچف، عریفی بیشتر با اپوزیسیون داخلی عربستان در ارتباط است که از دل «مجاهدین» افغانستان و چچن بیرون آمده‌اند. این فرضیه نسبت به ارتباط او با «اخوان المسلمین» محتمل‌تر است. [1]
پی‌نوشت:
[1] ادعا می‌شود که جهاد جنسی اولین بار با فتوای او شروع شده است و این طور ادعا می‌شود که او در توئیتر خود از زنان و دختران خواسته که به «جهاد نکاح» بپیوندند. دربارهٔ حقیقت داشتن این نوع جهاد، اختلاف نظر وجود دارد. از جمله خود شیخ محمد عریفی که این فتوا را منسوب به او می‌دانند، صدور این فتوا را تکذیب کرده و آن را یک بهتان دانسته است. البته تهمت‌های دیگری هم به این عالم اسلامی زده شده است، مانند ساختن سورهٔ سیب و تمسخر قرآن که بعداً معلوم شد آن را به عنوان مثالی برای عظمت قرآن بین کرده است.
منبع: سایت شورای مفتیات روسیه
