مناسبات باکو با ریاض به لحاظ امنیتی و فرهنگی بر ایران و سایر کشورهای قفقاز جنوبی و غرب آسیا موثر است.علاوه بر تاثیرات امنیتی، افزایش حضور عربستان سعودی در جمهوری آذربایجان بر معادلات دینی و مذهبی این کشور نیز تأثیرگذار است.
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز،با گسترش نفوذ وهابیت در جمهوری آذربایجان، فضا برای مسلمانان این کشور اعم از شیعیان که اکثریت و برادران اهل سنت که اقلیت هستند، محدود‌تر می شود. در کنار این عوامل، تلاش برای جذب باکو در معادلات نظامی با محوریت آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی از اهداف مهم مناسبات ریاض – باکو است. بخصوص که رژیم صهیونیستی نفوذ زیادی در ساختار نظامی و امنیتی جمهوری آذربایجان دارد.
قهرمان نورانی، کارشناس مسایل منطقه قفقاز در این باره می گوید: «یکی از اهداف عمده گسترش روابط ریاض با جمهوری‌های آسیای مرکزی مانند افغانستان، پاکستان و تاجیکستان یا در قفقاز که بطور مشخص جمهوری آذربایجان مورد نظر است، ایجاد هلال ضدشیعی علیه ایران در این مناطق و در نزدیکی مرزهای اطراف ایران است. براین اساس هدف تشکیل هلال ضدشیعی مورد نظر عربستان سعودی که از جمهوری آذربایجان شروع شده و تا پاکستان ادامه پیدا می‌کند، در تنگنا قرار دادن ایران و نفوذ در حوزه تمدنی این کشور است. در این زمینه عربستان سعودی با اسرائیل دارای اشتراک منافع می‌باشد و رژیم های صهیونیستی و وهابی به منزله دو لبه یک قیچی علیه ایران به شمار می‌روند. لذا حضور عربستان سعودی در جمهوری آذربایجان با نگاه تقابل علیه ایران است که معنا پیدا می‌کند.»
جدیدترین سند همکاری میان باکو و ریاض در حوزه امنیتی امضاء شده است. این سند با نام «یادداشت تفاهم همکاری وزارتخانه های کشور عربستان سعودی و جمهوری آذربایجان درباره مبارزه با جرائم» در ۲۰ فوریه ۲۰۱۸ امضاء شد. این سند در دیدار رامیل اوسوب اف، وزیر کشور جمهوری آذربایجان با شاهزاده عبدالعزیز بن سعود بن نایف بن عبدالعزیز، وزیر کشور سعودی و با حضور رئیس استخبارات سعودی در ریاض امضاء شد. این توافق نامه نشان می دهد که روابط باکو – ریاض وارد مرحله ای جدید از همکاری های جدی تر امنیتی که یکی از محورهای آن توسعه تفکر وهابی و تشدید قومگرایی ضد ایرانی می باشد، شده است و از این نظر دارای تفاوت ماهیتی با مناسبات دوطرف در سال های قبل است. در دوره نخست همکاری های باکو و ریاض، حکومت عربستان سعودی بیشتر از موضع تظاهر به انسان دوستی وارد عمل می شد. در آن دوره، ارائه کمک های خیریه و برخی وام های کم بهره یا کمک های مالی بلاعوض برای برخی طرح های نوسازی شبکه آب‌رسانی در دستور کار ریاض بود. سعودی ها در چارچوب کمک به آوارگان جنگ قراباغ، به عضوگیری برای فرقه وهابیت پرداختند و وهابیت تکفیری را در جمهوری آذربایجان پایه‌گذاری کردند. اما، در آن دوره، مهم‌ترین انگیزه باکو از روابط با ریاض ، مشارکت نفتی عربستان سعودی در سرمایه‌گذاری ها برای استخراج نفت از دریای خزر بود.
در ۲۰ سپتامبر ۱۹۹۴، در قرارداد نفتی جمهوری آذربایجان با کنسرسیوم شرکت های نفتی خارجی به شرکت «دلتا هس» عربستان سعودی نیز دو ممیز هفتاد و دو صدم درصد سهم داده شد. در دوره ریاست جمهوری حیدر علی‌اف (۱۹۹۳ تا ۲۰۰۳م)، در ۲۱ فوریه ۲۰۰۱، نخستین نشست «کمیسیون مشترک حکومت های جمهوری آذربایجان و عربستان سعودی» در باکو برگزار و پروتکل این نشست امضاء شد. اما، گسترش جدی روابط باکو – ریاض با دوره ریاست جمهوری الهام علی اف مصادف شده است. الهام علی‌اف در سال ۲۰۰۵ به ریاض سفر کرد. در دوره ریاست جمهوری الهام علی‌اف، دو طرف همچنین همکاری های جدی در امور فرهنگی را آغاز کردند.طی روزهای دهم تا هفدهم ژوئن ۲۰۰۷، «روزهای فرهنگ جمهوری آذربایجان» در شهرهای «جده» و «دمام» عربستان سعودی برگزار شد. در روزهای هفدهم تا بیست و یکم ژوئن ۲۰۰۸ نیز «روزهای فرهنگی عربستان سعودی» در جمهوری آذربایجان برگزار شد. در این دوره، دولت جمهوری آذربایجان از طریق مناسبات نزدیک با عربستان سعودی، از ظرفیت «آیسسکو»، سازمان علمی – فرهنگی و آموزشی سازمان همکاری اسلامی برای تأمین خواسته های خاص خود به وفور استفاده کرده است. هدف باکو از همکاری با آیسسکو، بهره گیری ابزاری از آن برای تبلیغ و ترویج «آذربایجان گرایی» و انحراف افکار عمومی از رویکردهای ضد دینی باکو است.
ریاض در ۱۴ جولای ۱۹۹۴، شرایط «وی آی پی» برای حضور و عکس گرفتن حیدر علی‌اف در کنار خانه کعبه و حجرالأسود را فراهم کرد. عکس و تصویر حضور علی اف در مسجدالحرام در رسانه های باکو منتشر شد. حیدر علی‌اف با تشکر از شاه عربستان سعودی، او را «خادم حرمین شریف» نامید. حکومت سعودی همین بهره‌برداری از ظرفیت های دینی را در جریان سفر الهام علی‌اف به عربستان سعودی در سال ۲۰۱۵ با گشودن در خانه کعبه به روی خانواده علی‌اف، تکرار کرد.هدف ریاض از تدارک حضور خانواده الهام علی اف در کنار خانه خدا و حتی در داخل کعبه، انکار شیعه سیتزی ریاض بود. ریاض در اوج سیاست های شیعه ستیزانه سعودی در یمن و عراق و سوریه، وانمود می کرد که عربستان سعودی سیاست تفرقه مذهبی و شیعه ستیزی را دنبال نمی‌کند.
در سال ۲۰۱۶، عربستان سعودی با آشکار کردن مطامع منطقه‌ای خود، از باکو نیز برای عضویت در «ائتلاف نظامی سعودی» دعوت کرده بود. اما، باکو پاسخ روشنی به آن دعوت ریاض نداده بود. با این حال، در سال ۲۰۱۷ ژنرال ذاکر حسن اف، وزیر دفاع جمهوری آذربایجان برای نخستین بار به ریاض سفر کرد. هدف ژنرال ذاکر حسن اف این بود که نشان دهد به رغم عضو نشدن باکو در ائتلاف نظامی تحت ریاست عربستان سعودی، دولت جمهوری آذربایجان برای همکاری با حکومت سعودی آمادگی کامل دارد. الشن مصطفی اف، دبیر روابط خارجی حزب استقلال ملی جمهوری آذربایجان در زمان مطرح شدن عضویت جمهوری آذربایجان در ائتلاف نظامی سعودی به روزنامه جمهوریت چاپ باکو گفت: «ایجاد بلوکی نظامی خارج از ناتو باورکردنی نیست. در داخل جهان اسلام نیز به تمامی اتحاد نظامی وجود ندارد. به همین خاطر فکر نمی کنم جهان اسلام تحت تاثیر آمریکا اتحادی نظامی در خارج از ناتو تشکیل دهد. کشور ترکیه عضو ناتو است و به همین خاطر هر از گاهی شاهد مواجهه ترکیه با مشکلات هستیم. از این نظر، فکر نمی کنم که فکر «ناتوی اسلامی» تحقق یابد.»
در شکل‌گیری همکاری های نظامی باکو با ریاض، ثامر السبهان، چهره جنجالی و ضد محور مقاومت، نقش مهمی داشت. سفرهای مکرر ثامر السبهان به باکو، الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان را به همکاری نظامی جدی با عربستان سعودی متقاعد کرد. در چارچوب همکاری نظامی باکو با ریاض، ژنرال ذاکر حسن اف، وزیر دفاع جمهوری آذربایجان در پنجم آوریل ۲۰۱۷ به عربستان سعودی سفر و با سلمان پادشاه سعودی و محمد بن سلمان، وزیر جنگ سعودی دیدار کرد. در این دیدار درباره همکاری های فنی – نظامی باکو و ریاض و ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان سعودی تحت نام باصطلاح «ائتلاف نظامی اسلامی» گفتگو شد.
