به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز پیر محمد ملازهی در گفت‌وگو با خبرنگاران افزود ، ریشه مشکلات قره باغ را در تاریخ منطقه دانست و اظهار داشت: اکثریت جمعیت قره باغ را ارامنه تشکیل می دهند لکن به لحاظ جغرافیایی در دل خاک آذربایجان قرار دارد، حتی زمان قاجار و جنگ میان ایران و روس نیز قره باغ دست یک قومیتی خاص قرار نداشت بلکه در حاکمیت یک قدرت بود؛ لذا آنچنان تضاد قومی و جغرافیایی حاد نبود.
وی ادامه داد: بعد از جنگ جهانی اول و انقلاب اکتبر روسیه، منطقه شکل تازه ای پیدا کرد؛ استالین یک فرمول نو طراحی کرد و مناطق جدیدی را به وجود آورد که به تبع آن ترکیب قومی را تا حدی به هم زد. آذربایجانی را به وجود آورد که اسامی دیگری هم داشت؛ منتهی در دلش منطقه ای ارمنی نیز قرار داد. از آن طرف یک منطقه ارمنستان به وجود آمد که به هر حال ارمنی نشین بودند. از همان زمان تنش میان آذری ها و ارمنی ها در این منطقه ایجاد شد؛ لکن آن زمان هم به تحت حاکمیت شوروی سابق بودن مانع ظاهر شدن تضاد شد و ادامه درگیری ها امکان پذیر نبود.
این کارشناس امور بین الملل با اشاره به فروپاشی اتحادیه شوروی خاطر نشان کرد: این فروپاشی باعث علنی شدن مشکل و قرار گرفتن ملیت ارمنی قره باغ در برابر ملیت آذربایجانی شد. درحقیقت اولین تقابل در تنش چندین سال قبل قره باغ به وقوع پیوست و قره باغ علی رغم خاک آذربایجان بودن، با داشتن موضعی برتر از سوی ارمنستان، در قره باغ یک دولت محلی به وجود آورد.
وی بیان داشت: تا حدودی تلاش هایی برای حل این مناقشه شد ولی واقعیت این است که منافع قدرت های بزرگ تا حدی در این منطقه گره خورده که کاملا مانع از راه حل سیاسی قابل قبولی برای هر دو طرف شده است.
ملازهی با توجه به اختلافات قومی و فرهنگی ارمنستان و آذربایجان، توضیح داد: واقعیت این است که به لحاظ جغرافیایی قره باغ داخل آذربایجان قرار دارد، لکن به لحاظ سیاسی جمهوری آذربایجان نتوانسته شرایطی را به وجود بیاورد که ارمنی های قره باغ این احساس را داشته باشند که حقوق قومی و فرهنگی شان حفظ می شود بنابراین این نگرانی ها را دارند، اگر حاکمیت آذربایجان را قبول کنند، قومیتشان در حالت موضع ضعف قرار می گیرد.
وی با تاکید بر نقش روسیه و ایران در مسئله قره باغ، عنوان کرد: زمینه های داخلی طوری شده که قدرت های بزرگ در جهت منافع خودشان از آن زمینه ها استفاده کنند؛ روسیه هم به آذربایجان سلاح می دهد و هم برای ارمنستان سلاح می فروشد. این سیاست روسیه به ظاهر برای حفظ توازن قدرت است، لکن روسیه نمی خواهد که مسئله قره باغ حل شود؛ میاجی گری های ایران و برخی کشور ها موقتا مسئله را حل کرده ولی در اصل سرپوشی برای آتش زیر خاک است.
این کارشناس حوزه قفقاز با اشاره به سیاست های روسیه، گفت: تردیدی در داشتن اهداف خاص از طرف روسیه وجود ندارد، هر کشوری در هر منطقه ای اهداف خاص خودش را دارد به خصوص که فدراسیون روسیه بعد از روی کار آمدن آقای پوتین یک تفکری برای بازسازی قدرت اتحادیه شوروی سابق پدید آورده است. روسیه بعد از فروپاشی اکنون به دنبال این است که حوزه امنیتی خودش مانند آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و آسیای میانه را در تقابل دخالت های آینده آمریکا و ناتو مصون نگه دارد تا مورد نفوذ قرار نگیرد.
وی تصریح کرد: آذربایجان و ارمنستان به نوعی بخشی از حوزه امنیت روسیه به حساب می آید و روس ها به این سادگی این منطقه را به غرب واگذار نخواهد کرد؛ بنابراین مسئله ای مثل قره باغ که قابلیت حل و فصل محلی دارد، تبدیل به منطقه ای شده است که در معادلات تقابل قدرت ها قرار بگیرد.
پیر محمد ملازهی بابیان اینکه آمریکایی ها نگران قدرت گرفتن دوباره روس ها و ایجاد جنگ سرد جدیدی هستند، متذکر شد: نشانه های این امر در سوریه و اکراین کاملا روشن و قابل مشاهده بود؛ آمریکایی ها می خواهند که نقش روس ها را محدود کنند، بنابراین آذربایجان بیشتر مدنظر آمریکاست، به خصوص شرایطی که آذربایجان دارد و روس ها در ارمنستان قدرت برتری دارند اما آمریکایی ها مثل آذربایجان در ارمنستان قدرت نفوذ سیاسی و نظامی زیادی را ندارند.
وی آذربایجان را مهد موساد دانست و افزود: اسرائیل امروزه در آذربایجان به خصوص در مناطق نزدیک مرز ایران به ویژه مناطق تالش، در زمینه های کشاورزی و عمرانی سرمایه گذاری می کند که بخش جاسوسی نیز می تواند به راحتی مطرح باشد.
کارشناس مسایل غرب آسیا، تمایل آذربایجان به غرب را قابل درک خواند و ابراز کرد: یک واقعیت را در نظر باید گرفت که آذربایجان هم به عنوان یک کشور مستقل دارای اقتضائات و منافع خاص خودش بوده و اینطور تصور نشود که آذربایجان به صورت صد درصدی تحت نفوذ آمریکایی ها و اسرائیل قرار دارد؛ واقع بینانه تر این است که باید ما منافع آذربایجان را بفهمیم. اگر آنها به آمریکایی و اسرائیلی ها نزدیک می شوند، در حقیقت نگران بازسازی قدرت روسیه هستند.
وی ادامه داد: آذربایجان می ترسند در معرض نفوذ روس ها حتی در شکل نظامی قرار بگیرند و امنیت و استقلالشان تهدید شود. آذربایجانی ها به دنبال این هستند که از عامل غرب مثل آمریکا و اروپا جهت رفع نگرانی هایشان استفاده کنند.
ملازهی نقش ایران را در حل مناقشه قره باغ مثبت ارزیابی کرد و اظهار داشت: ایران، آذربایجان و این طور مناطق را در حوزه تمدنی و فرهنگی خود می داند اما در عملکرد خود متاسفانه این را نشان نداده و نتوانسته جاذبه ای قوی اعمال کند، بلکه قدرت دافعه بالایی پیدا کرده و این یک مشکل است.
وی تصریح کرد: ایران در میان آذربایجان و ارمنستان، حداقل در ظاهر اینطور تصور شده که به ارمنستان تمایل بیشتری دارد. علت آن هم این است که فکر بخشی از حاکمیت آذربایجان بعد از استقلال این است که روی هویت ترکی مردم آذربایجان ایران تحت عنوان آذربایجان جنوبی کار کند.
این کارشناس مسایل بین الملل در پایان بیان داشت:جمهوری اسلامی ایران می تواند از طریق کار سیاسی و فرهنگی مناسبات خود را با آذربایجان توسعه دهد؛ ایران باید نگرانی آذربایجانی ها را رفع کند چرا که مردم آذربایجان به دلیل کمک های سری ایران در جنگ قره باغ، از این مسئله اطلاع خاصی ندارند.
