Qeyri-rəsmi çalışanlar və işsiz statusu ala bilməyənlər tibbi sığortanı özləri ödəyəcək

Neft-qaz gəlirlərinin azalması fonunda Azərbaycan hökuməti əhalini “kəmərsıxma” siyasətinə alışdırmaq üçün sosial sahələrdə yeni məhdudiyyətlərə hazırlaşır.

Yeni plan tibbi sığorta ilə bağlı imtiyazların azaldılmasını nəzərdə tutur.

Mediada yayılan məlumatlara görə, “Tibbi sığorta haqqında” Qanuna təklif edilən və yaxın zamanda qəbul ediləcəyi gözlənilən dəyişikliklərə əsasən, iki kateqoriyadan olan vətəndaşlar tibbi sığorta haqlarını artıq özləri ödəməli olacaqlar.

Bura həm əmək müqaviləsi olmadan qeyri-rəsmi çalışan, həm də işsiz statusu ala bilməyən, lakin faktiki olaraq gəlirsiz yaşayan şəxslər daxildir.

Ekspertlərin fikrincə, bu qrupa həm də “evdar qadın” kimi statistikada göstərilən, amma əslində işsiz olan minlərlə insan əlavə ediləcək.

Hazırda qüvvədə olan qanunvericiliyə əsasən, rəsmi işi olmayan şəxslərin tibbi sığortası üçün dövlət büdcəsindən adambaşına illik 90 manat ayrılır.

Son illərdə İcbari Tibbi Sığorta Agentliyinə ayrılan təxminən 1,5 milyard manatlıq transfertin mühüm hissəsi məhz bu məqsədə yönəldilib.

Yeni dəyişikliklər qüvvəyə minərsə, 2026-cı ildən etibarən sığorta üçün tələb olunan illik məbləğ 192 manat olacaq, vətəndaşlar isə bu məbləği öz ciblərindən ödəməli olacaqlar.

Müstəqil iqtisadçılar hesab edirlər ki, bu təklif sosial baxımdan yolverilməzdir.

Onların fikrincə, Azərbaycanda qeyri-rəsmi məşğulluğun miqyası 2,2-2,5 milyon nəfər civarındadır. Əlavə olaraq, işsiz, lakin “evdar qadın” kimi qeydə alınan təxminən 700 min nəfər də nəzərə alındıqda, 3 milyona yaxın insanın sığortasız qalması real görünür.

Qanunvericiliyə görə, əmək və mülki müqavilə bağlamadan çalışan, fərdi sahibkar kimi qeydiyyata alınmayan və bələdiyyədə uçota düşməyən ailə təsərrüfatı üzvləri qeyri-formal məşğul əhali hesab olunur.

Milli Məclisin Səhiyyə Komitəsinin sədri, ürək cərrahı Rəşad Mahmudov hesab edir ki, İcbari Tibbi Sığorta Fondunun maliyyə müstəqilliyinə keçidi vacibdir. Onun sözlərinə görə, sığortanın maliyyələşdirilməsində dövlətlə yanaşı, işəgötürənlər və iqtisadi fəal vətəndaşlar da iştirak etməlidir.

Deputat düşünür ki, bu mexanizm qeyri-formal məşğulluğun azaldılmasına kömək edəcək.

Lakin ekspertlər bu yanaşma ilə razılaşmır. Onların fikrincə, qeyri-rəsmi işləmək əksər hallarda işçilərin yox, işəgötürənlərin seçimidir. İş tapmağın çətin olduğu şəraitdə ailəsini güclə dolandıran vətəndaş sahibkara şərt qoya bilmir.

Bundan başqa, ekspertlər bildirirlər ki, “qeyri-formal məşğul” kimi təqdim edilən insanların böyük hissəsi əslində işsizdir. Hökumət işsizliyin real miqyasını gizlətmək və müavinət öhdəliklərindən yayınmaq üçün onları bu kateqoriyaya daxil edir.

Nəticədə, işsizlik müavinətindən məhrum edilən on minlərlə insan indi də tibbi sığorta haqqını ödəməyə məcbur olacaq – bu isə sosial bərabərsizliyi daha da dərinləşdirəcək.