Qafqazagency.ir xəbər verir ki, Azerbaycanın keçirdiyi “Əbədi Qardaşlıq” hərbi təlimi sadəcə bir hərbi manevr deyil, türkdilli ölkələrin strateji yaxınlaşmasının, Rusiyadan asılılığın azalmasının və Qafqaz–Mərkəzi Asiya geosiyasətində yeni güc balansının formalaşmasının rəmzi kimi qiymətləndirilir.
Azərbaycan tərəfindən keçirilən çoxmillətli “Əbədi qardaşlıq” hərbi təlimi türk ölkələri və onların müttəfiqləri arasında hərbi əməkdaşlığın gücləndirilməsində mühüm addım sayılır. Türk Dövlətləri Təşkilatının nəzarəti altında təşkil olunan bu təlim xüsusi təyinatlı qüvvələrin əməliyyatlarına, o cümlədən birgə planlaşdırma, taktiki ssenarilər və qarşılıqlı təlimlərə fokuslanıb. Təlim ötən il Qazaxıstanda keçirilmiş Birlestik kimi əvvəlki versiyalara əsaslanaraq, terrorizmlə mübarizə və sürətli hərbi reaksiya imkanlarını ön plana çıxarır.
Bu təlimdə diqqətçəkən məqam Mərkəzi Asiya ölkələrinin mərkəzi rolu olmasıdır. Qazaxıstan və Özbəkistan Azərbaycan, Türkiyə, Pakistan və Qətərlə birlikdə artan hərbi inteqrasiyanı vurğulayan bir koalisiya formalaşdırır. Bu isə göstərir ki, əməkdaşlıq təkcə təlimdən ibarət deyil, həm də Mərkəzi Asiyanın ənənəvi Rusiya təsirindən uzaqlaşıb türk həmrəyliyi və müxtəlif ittifaqlara strateji dönüşünün rəmzidir. Təlim Qafqaz və Mərkəzi Asiyanın geosiyasətinə ciddi təsir göstərəcək.
Qafqazda bu, Azərbaycanın Türkiyə və Mərkəzi Asiya ölkələri ilə ittifaqlarını möhkəmləndirərək güc balansını Bakının xeyrinə dəyişə, Rusiyanın təsirini azalda və yeni enerji-ticarət dəhlizlərinin gücləndirilməsi üçün yol aça bilər. Mərkəzi Asiyada isə bu əməkdaşlıq Qazaxıstan və Özbəkistan kimi dənizə çıxışı olmayan ölkələrin Bakı ilə tranzit və enerji əməkdaşlığını yaxşılaşdırmasına yardım edəcək və bununla da onların Rusiya və ya İrana asılılığı azalacaq.
Azərbaycanın Qazaxıstan və Özbəkistanı bu təlimə dəvət etməsinin əsas məqsədləri iki amildə cəmlənir:
Strateji əlaqələrin və türk ittifaqlarının gücləndirilməsi: Azərbaycan türk dövlətləri ilə hərbi-iqtisadi blok quraraq Rusiyadan asılılığı azaltmaq istəyir. Buna Avropa ilə Asiya arasında ticarət üçün Orta Dəhlizin inkişafı daxildir və burada Qazaxıstan və Özbəkistan əsas rola malikdir.
Bakının Qafqaz və Mərkəzi Asiyada təhlükəsizlikdə rolunun artırılması: Azərbaycan bu dəvət ilə lider mövqeyini möhkəmləndirməyə çalışır. Xüsusilə 2020-ci ildəki II Qarabağ müharibəsində qələbədən sonra Bakı daha çox özünəinam qazanıb və bölgədə yüksək təhlükəsizlik statusuna sahib olduğuna inanır.
Geosiyasi təsirlər
Qafqazda bu təlim Azərbaycan və Türkiyənin xeyrinə güc balansını dəyişir. Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan Rusiyanın təsirini zəiflədib və NATO üzvü Türkiyə ilə daha güclü hərbi ittifaq qurub. Bu əməkdaşlıq Rusiyanın Qafqazdakı rolunu azalda bilər. Bundan əlavə, ittifaqlar daha geniş bir türk blokunun formalaşmasına yardım edə bilər ki, bu da nəticədə İran və Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı təsirini məhdudlaşdıracaq.
Ümumilikdə, təlim Ukrayna müharibəsindən sonra yaranmış geosiyasi dəyişikliklərin bir hissəsidir. Rusiya Qafqazda zəifləyib və yeni ittifaqlar üçün meydan açılıb. “Əbədi Qardaşlıq” təlimi Mərkəzi Asiya və Qafqazda anti-iran meyllərini gücləndirə bilər. Bu qiymətləndirmə İran-Azərbaycan gərginliyinin artması, Azərbaycanın ABŞ, İsrail və Türkiyə kimi İran əleyhdarı güclərlə hərbi-iqtisadi əməkdaşlığı fonunda edilir.
ABŞ meydanında oyun
Hərçənd təlim əsasən Türkiyə və Mərkəzi Asiya ilə hərbi bağların möhkəmlənməsinə yönəlib, geniş baxışda onu Azərbaycanın Qərbə açılan qapı olma strategiyasının bir hissəsi saymaq olar. Bu da ABŞ-ın enerji və tranzit layihələrinə dəstəyilə üst-üstə düşür.
Bakı bu təlimlə ABŞ ilə Qafqaz və Mərkəzi Asiya arasında vasitəçi rolunu gücləndirir. Azərbaycan son illərdə ABŞ-la sıx diplomatik və təhlükəsizlik əlaqələri qurub. Vaşinqton Azərbaycanın iqtisadiyyatının şaxələnməsini, Avropanın enerji təhlükəsizliyini və Qarabağ münaqişəsinin həllini (ATƏT-in Minsk qrupu vasitəsilə) dəstəkləyib. Bütün bunlar Azərbaycanın Cənubi Qafqazda strateji mərkəzə çevrilməsinə gətirib çıxarıb.
Təlimin İrana təsiri
İran üçün bu təlim Bakı-Tehran gərginliyini artıraraq, İranın Cənubi Qafqazdakı təsirini zəiflədə bilər. Tehran bu əməkdaşlığı öz maraqlarına təhdid kimi görür, çünki Azərbaycan-Türkiyə-İsrail ittifaqları qarşısında strateji mövqeyi zəifləyə bilər. Enerji dəhlizlərinin alternativ yollarla inkişafı İranı tranzit gəlirlərindən məhrum edə, soyuq müharibəyə bənzər vəziyyəti dərinləşdirə və hətta sərhəd gərginliklərinə səbəb ola bilər.
Nəticə etibarilə, “Əbədi Qardaşlıq” təlimi Azərbaycanın Mərkəzi Asiya türk dövlətləri ilə strateji əlaqələrini genişləndirmək cəhdinin bir hissəsidir. Bu, iqtisadi, enerji və tranzit əməkdaşlığını Rusiya və İran kənarda olmaqla gücləndirir.
Geniş miqyasda isə bu təlim Azərbaycanın Mərkəzi Asiyaya yönəli dönüşünün tərkib hissəsidir və daha güclü türk-mərkəzli blok yarada bilər. Bu, region dinamikalarını Rusiya və Çin kimi böyük güclərə qarşı dəyişdirə bilər. Eyni zamanda, ABŞ-a birbaşa hərbi iştirak olmadan təsirini genişləndirmək imkanı yaradır.
Məsələn, ABŞ və İsrailin dəstəyi ilə Qarabağ münaqişəsində mövqeyini möhkəmlədən Azərbaycan indi 2025-ci il razılaşmasına görə 99 illik idarəsi ABŞ-a verilmiş Zəngəzur dəhlizi layihəsində əsas rol oynayır. Sonda demək olar ki, bu təlim regiondakı güc balansına dərin təsir göstərir, postsovet məkanında çoxqütblülüyü sürətləndirir və Rusiya təsirini azaldır. Bakı isə Moskvadan uzaqlaşaraq, Mərkəzi Asiya və Türkiyəyə yaxınlaşmaqla yanaşı, Qərb və İsraillə əlaqələrini gücləndirir ki, bu da gələcəkdə Rusiya, İran və Ermənistanla gərginliyi artıraraq Qafqaz və Mərkəzi Asiyada yeni münaqişələrə zəmin yarada bilər.
Qeyd: Sosial şəbəkələrdə yayılan materialların dərc olunması onun təsdiqi anlamına gəlmir, yalnız ictimai müzakirə mühitindən xəbərdar olmaq üçündür.
