Qafqazagency.ir-un – Keçən ilin Azər ayının 18-də Bəşşar Əsədə müxalif qüvvələrin Dəməşqi ələ keçirməsindən sonra Sionist işğalçı ordu təkfiri üsyançılara şübhə ilə baxmağa başladı. Əbu Məhəmməd Culani-nin Suriyada hakimiyyətə gəlməsinin ilk günlərində, Sionist qüvvələr 1973-cü ilin atəşkəs xəttini keçərək Culan yüksəkliklərində yerləşən strateji bölgələri, o cümlədən Quneytrə və Hərmun təpələrini işğal etdilər
Sionistlər, şimal-şərq sərhədlərində bir təkfiri ordunun formalaşmasından narahat olduqlarını bildiriblər. Buna görə də sionist hərbi qüvvələr tampon bölgələr yaratmaqla və xüsusilə Germaniya qəsəbəsi ətrafındakı Dürzi azlığın narazılığını artırmaqla cənub Suriyadakı təkfiri qrupların mövqelərini zəiflətməyə çalışırlar. Bu prosesin davamında, Sionist rejimin qırıcı təyyarələri Bəşşar Əsədin Suriyanı tərk etməsindən sonra Dəməşq, Tartus, Laziqiyyə, Həma, Homs, Dəraa, Quneytərə, Hələb və Həsəkə də daxil olmaqla bir çox bölgəyə hava hücumları təşkil etdilər. Əvvəlki Suriya ordusuna məxsus hərbi bazalar, tədqiqat mərkəzləri və hava limanları əsas hədəflər olub.
Bununla belə, Culani rəhbərliyindəki Dəməşq addım-addım Təl-Əvivlə münasibətlərin normallaşdırılması yolunda irəlilədi; bu, Təhrir Əş-Şam heyətinin Suriyada hakimiyyətini sabitləşdirmək məqsədilə atılmış bir addımdır. Özünü prezident elan edən Culani Ordibehişt ayının 17-də jurnalistlər qarşısında bildirdi:
İsraillə dolayı danışıqlar vasitəçilər vasitəsilə davam edir, məqsəd vəziyyətin nəzarətdən çıxmasının qarşısını almaqdır. Dəməşq-Təl-Əviv münasibətlərinin normallaşma layihəsi iki istiqamətdə həyata keçirilir: birinci, daha rəsmi istiqamət Türkiyə həmkarları ilə aparılan danışıqlardır ki, bunlar Azərbaycan Respublikasının nəzarəti altında Bakıda keçirilir. Keçən həftə ivri diplomatik mənbələr bu danışıqlarda İsrailin rəsmi nümayəndələrinin iştirak etdiyini təsdiqləyiblər.
İkinci, daha qeyri-rəsmi istiqamət isə BƏƏ rəsmiləri tərəfindən başlanıb və burada keçmiş İsrail təhlükəsizlik rəsmiləri iştirak edirlər. Unutmaq olmaz ki, Azərbaycan və BƏƏ Təl-Əvivlə rəsmi və geniş əlaqələrə malikdir. Al Monitor-yə yaxın mənbələr keçən həftə bildirdilər ki, ötən ay Culani BƏƏ-yə səfər etdikdən dərhal sonra Əbu-Dəbidə, BƏƏ hökumət rəsmisinə məxsus bir villada Culani rejimi ilə İsrail nümayəndə heyətləri arasında qeyri-rəsmi görüş keçirilib.
Gizli görüş
Ağ Ev rəhbərinin qəfil Dəməşqə tətbiq olunan sanksiyaları ləğv etməsi və Donald Trampın Ordibehişt ayının 24-də Əbu Məhəmməd Culani ilə Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salman-ın iştirakı ilə görüşməsi, Təhrir Əş-Şam ilə İsrail rejimi arasındakı münasibətlərin normallaşma prosesini sürətləndirdi.
İvri mənbələrin məlumatına görə, son günlərdə İsrail ordusunun əməliyyatlar idarəsinin rəisi Oded Basiuk Bakıda Dəməşq nümayəndələri ilə görüşüb. Bildirilir ki, bu görüşdə Türkiyə rəsmiləri də iştirak ediblər. Sionist rejimin Kanal 12-si xəbər verir ki, Dəməşq rəsmiləri Culani-nin müqavimət cəbhəsinə qarşı çıxmağa və Təhrir Əş-Şam heyətini İbrahim sazişinə qoşmağa hazır olduqlarını bildiriblər. Trampla Culani arasındakı səs-küylü görüşdə ABŞ prezidenti Dəməşqin rəhbərindən bu sazişə qoşulmasını istəmişdi.
Kanal əlavə edir: Bakı danışıqları Suriyanın sərhəd məsələlərinin həllində faydalı ola bilər. Görünür, Əbu Məhəmməd Culani Suriyadakı müharibədən əziyyət çəkən xalq arasında legitimlik qazanmaq üçün İsraillə münasibətlərin normallaşmasını ilk diplomatik uğur kimi təqdim etmək istəyir.
Təl-Əvivə boyun əymək – iqtisadi varlığın şərti
Əbu Məhəmməd Culani rejimi ciddi maliyyə problemləri ilə qarşı-qarşıyadır. Ölkədə valyuta çatışmazlığı, sabit maliyyə mənbələrinin olmaması və likvidlik böhranı yaşanır. Əmək haqqı ödənilmədiyi üçün (əsasən ələvilər) işçilərin ixtisarı Laziqiyyə və Tartusda son aylar qanlı üsyanlara səbəb olub. Dəməşq, iqtisadiyyatı dirçəltmək ümidi ilə sionistlərlə əlaqələri normallaşdırmaq niyyətindədir. ABŞ-nin Tramp rəhbərliyi ilə razı qalması üçün Dəməşq Dünya Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondu kimi təşkilatlarla əməkdaşlıq etməlidir. ABŞ prezidenti Hind okeanından Aralıq dənizinin şərq sahillərinə qədər uzanan yeni təhlükəsizlik-iqtisadi blokun yaradılmasını istəyir; bu blokun məqsədi ərəb dövlətlərini İsraillə barışdırmaqdır. Tramp hər nə qədər Qəzza ilə bağlı məsələlərdə Netanyahu ilə taktiki fikir ayrılığı yaşasa da, ABŞ maraqları istiqamətində Təl-Əvivlə strateji əməkdaşlığı gücləndirməkdən çəkinmir.
Dəməşqin pulları BƏƏ və Almaniyada çap olunur
Təhrir Əş-Şam heyətinin İsraillə razılaşmasından və Ağ Evin Culani-nin Suriyaya nəzarətinə yaşıl işıq yandırmasından sonra, Reuters xəbər agentliyinə danışan iki Suriya maliyyə mənbəsi bildirib ki, Dəməşq rəsmiləri BƏƏ-də yerləşən “Oumolat” şirkəti ilə əskinasların çapı üzrə yüksək səviyyəli danışıqlar aparırlar. Bu şirkətə Suriya Mərkəzi Bankının sədri və Culani rejiminin maliyyə naziri bu ayın əvvəlində BƏƏ-yə səfərləri zamanı baş çəkiblər. Almaniyada isə dövlət şirkəti Bundesdruckerei və özəl Giesecke+Devrient şirkəti Suriya Mərkəzi Bankı ilə əməkdaşlıqda maraqlı olduqlarını bildiriblər. Culani rejiminin rəsmiləri iddia edirlər ki, sadə vətəndaşlar və bəzi fürsətçilər suriyə lirəsini yığırlar. Amma bankirlər deyirlər ki, məhz Dəməşq rəsmiləri bilərəkdən lirə təchizatını məhdudlaşdırıblar; bu da valyuta məzənnəsinə nəzarət məqsədi daşıyır. Dəməşq ilə BƏƏ arasında münasibətlərin genişlənməsinin başqa bir əlaməti də odur ki, cümə axşamı günü Dəməşq, BƏƏ-nin «DP World» şirkəti ilə 800 milyon dollarlıq ilkin anlaşma memorandumu imzalayıb. Dəməşq televiziyası bildirib ki, bu layihənin icrası Tartus limanını «bölgə və beynəlxalq ticarətin əsas düyün nöqtəsi»nə çevirəcək. Təhrir Əş-Şam heyəti ilə BƏƏ rəsmiləri Suriyanın müxtəlif bölgələrində azad iqtisadi zonalar, terminal və tranzit mərkəzləri yaradılması istiqamətində əməkdaşlıq etməyə razılaşıblar.
Trampın Cülani-nin keçmiş terrorçu kimliyinə heyranlığı
ABŞ-ın 47-ci prezidenti Donald Tramp, Dəməşqin rəhbəri ilə ilk görüşündə ona böyük maraq göstərib. Tramp, Əbu Məhəmməd Culani ilə Ər-Riyadda keçirdiyi görüşdən sonra onu «gənc, cazibədar, sərt və döyüşkən bir adam» olaraq təsvir edib və Təhrir Əş-Şam-ın liderinin çox güclü keçmişə sahib olduğunu deyib. O bu görüşü “mükəmməl” adlandırıb və bildirib ki, Culani yüksək potensiala malikdir və Suriyada tarixi bir addım atmaq imkanı var. Tramp əlavə edib ki, Dəməşq prezident sarayında yaşayan şəxs Suriyanı yaxşı idarə edə bilər. Bu sözlər Tramp tərəfindən söylənərkən, Bəşşar Əsəd ölkədən çıxdıqdan sonra belə, ABŞ hələ də Culani-nin tutulması üçün təyin etdiyi 10 milyon dollarlıq mükafatı ləğv etməmişdi.
Müəllif: Seyyid Rza Hüseyni
